Við erum höfuðstóllinn í íslensku efnahagslífi

Sólveig Anna skrifar:

Eftir að ég gerðist láglaunakona á íslenskum vinnumarkaði var ég ekki lengi að átta mig á því að ég og vinnukonu-vinkonur mínar vorum ósýnilegar. Það var í raun öllum sama um okkur; við áttum enga stjónrmálafulltrúa, sá tími var löngu liðinn að íslenskt stjórnmálafólk sæi einhverja sérstaka ástæðu til þess að tala fyrir eða gæta að hagsmunum þeirra á lægstu laununum, það þótti ekki smart og ekkert á því að græða. Það barðist enginn fyrir rétti okkar til að fá mannsæmandi laun fyrir okkar unnu vinnu; allir höfðu sætt sig við að láglaunavinnukonur væru bara þannig gerðar að þær þyrftu voðalega lítið, að það væri bara alveg nóg fyrir þær í tilverlegu tilliti að skreppa í Bónus stöku sinnum og mæta svo til vinnu. Enda mannkynssögulega augljóst að sumt fólk er einfaldlega fætt til að vinna, það er þeirra „manifest destiny“, mannkynssögulega augljóst að frelsi og jafnrétti eru mjög afstæð hugtök, að jafnvel innan lítils samfélags sem vill kenna sig við lýðræði, jöfnuð og jafnrétti eru þessi hugtök mjög afstæð og í raun engin leið til þess að komast að einhverri niðurstöðu um hvað felst í þeim. Það þótti meira að segja svo erfitt að komast að einhverri niðurstöðu um hvað felst í þeim að fyrir sumum var einfaldlega auðveldara að segja að á Íslandi væri í raun öll jöfn og þessvegna óþarft að ræða af hverju sum ættu mikið og önnur mjög lítið. Þetta var rökstutt með innblásinni röksemdafærslu eins og þeirri að skúringakonan og ríki maðurinn keyrðu stundum sömu götu eða færu í sömu sundlaug, ergo, engin stéttskipting, öll jöfn.

Ég lærði að við værum ósýnilegar í augum þeirra sem eiga, mega og ráða. Ég var fljót að læra það. En ég lærði líka annað, það tók aðeins lengri tíma; ég lærði að við erum höfuðstólinn. Við láglaunakonurnar erum það sem allt hvílir á; ef við gerum ekki það sem okkur er sagt þá kemur margt fljótt í ljós. Ef við gerum ekki það sem okkur er sagt þá reynist td. erfitt fyrir þá sem hafa krýnt sjálfa sig eigendur alls að halda áfram að hafa okkur ósýnilegar. Þegar allt draslið fer að hrúgast upp í kringum þá þegar við gerum ekki það sem okkur er sagt verðum við mjög fljótt mjög sýnilegar.

Ég vissi alltaf að við værum ósýnilegar þeim sem halda að þeir eigi Ísland. Ég vissi alltaf að við værum ósýnilegar þeim sem hugsa um tilveruna sem röð ríkisskuldabréfa, losunnar hafta, „leiðréttingar“ á skuldastöðu hinna vel settu, samkeppnishæfni í alþjóðlegum skilningi. Og ég vissi líka alltaf að það yrði þeim mjög erfitt þegar við skyndilega yrðum sýnilegar, þegar það kæmi að því að hendurnar okkar, heilarnir okkar og hjörtun okkar yrðu sýnileg. Það er nefnilega mjög auðvelt að ákveða að þú hafir vald yfir manneskjum sem þú sérð ekki og heyrir ekki í. Þá er drottnunarstaða þín svo afstæð og svo sjálfsagt og eðlilegt að þú ráðir. Það hættir að vera svona sjálfsagt að þú ráðir þegar jaðarsettasti hópur vinnuaflsins, láglaunakonurnar, fæddar hér og fæddar þar en sameinaðar í íslenskri vinnutilveru sinni, ákveða að bókstaflega troða sér inní tilveru þína með því að hætta að gera það sem þeim er sagt. Hætta að gera það sem þú varst búinn að ákveða að þú mættir segja þeim að gera.

Við erum höfuðstólinn og á okkur hefur verið gengið með yfirgengilegri frekju. Heilsuleysi, líf fullt af blankheitum, endalausar fjárhagsáhyggjur; fyrir frekustu mennina á meðal okkar skipta þessi atriði svo litlu máli að á sama tími og þeir lifa í vellystingum umkringdir þeim auðæfum sem vinna okkar hefur skapað þeim hugsa þeir aldrei til okkar, sjá okkur aldrei í alvöru, sjá ekki líf okkar, heyra ekki raddir okkar. Frekjan er svo yfirgengileg að þeim er í raun alveg sama um það að við komust ekki af á því sem þeir hafa ákveðið að eigi að duga (ekki fyrir þá sjálfa, í þeirra útreikningum hafa þeir sjálfir reiknað sjálfa sig sem það dýrmætasta á allri eyjunni og þar af leiðandi þá sem eigi alltaf mest skilið), frekjan er svo yfirgengileg að hún hefur gert það að verkum að við eigum ekki annara kosta völ en að verða svo sýnilegar að við förum ekki fram hjá neinum, svo sýnilegar að vinna okkar verður einfaldlega sjálflýsandi, sérstaklega þegar við ákveðum að gera ekki lengur það sem okkur er sagt, sérstaklega þegar vinnan okkar er ekki unnin.
Við erum höfuðstólinn og á okkur hefur verið gengið árum saman, áratugum saman. Við höfum verið jaðarsettar og ósýnilegar. En við vitum að sem höfuðstólinn erum við undirstöðuatriði í íslensku efnahagslífi. Við erum búnar að komast að því sjálfar og við ætlum að hjálpa öllum hinum að sjá það líka. Vegna þess að þegar manneskja ákveður að verða sýnileg er voðalega erfitt fyrir nokkurn að telja henni trú um að hún eigi aftur að verða ósýnileg. Um það vitnar mannkynssagan á máta sem enginn getur sagt afstæðan.