Hættan fylgir þó ekki bara Bjarti sjálfum, drykkjusystkinum hans og sálufélögum. Hinir sem þegja og láta ruglið yfir sig ganga bera líka mikla ábyrgð.
Er „Bjartur í Sumarhúsum“ nútímans sífullur? Benedikt Jóhannesson lætur hið minnsta að því liggja í grein sem skrifar í Mogga dagsins, þar sem hann meira en hnýtir í andstæðinga Orkupakkans.
Benedikt rifjar upp að eftir heimskreppuna um 1930 hafi sumar þjóðir kosið að einangrast. Hætta viðskiptum við aðra. Hver sem vill skilur sneiðina.
„Sjálfstæði fólst í því að vera sjálfum sér nógur um allt, engum öðrum háður. Tortryggnin leiddi smám saman til algjörrar firringar. Sumt gott fólk sannfærðist um að ákveðnir hópar væru óæskilegir og sætu á svikráðum. Jafnvel þeir, sem hvorki hötuðu né fordæmdu þá ofsóttu, töldu vissara að þegja þunnu hljóði meðan ofstækið jókst stig af stigi,“ skrifar Benedikt og nálgast eigið umræðuefni óðfluga.
Benedikt skrifar stutta upprifjun: „Eftir hörmungar heimsstyrjaldarinnar náði skynsemin um hríð yfirhöndinni á Vesturlöndum. Samvinna þjóða jókst á ýmsum sviðum. Íslendingar báru gæfu til þess að taka þátt í fjölþjóðlegum stofnunum sem unnu að því að allir sætu við sama borð, notuðu sömu reglur og hefðu sama rétt. Stundum náði þjóðin samstöðu um aðild, um önnur framfaraskref urðu deilur. Oftast snerust sósíalistar og arftakar þeirra á móti aðild, ekki síst vegna samstöðu með Sovétríkjunum sem þá voru óskalandið. Þeir eru enn á móti af gömlum vana. Alþjóðahyggja fyrstu kommúnistanna týndist hér á landi. Framsóknarmenn gátu líka verið þversum, en oftast sáu einhverjir í þeirra röðum út fyrir asklokið.“
Þeir tala í símatímum útvarpsstöðva, skammast á samfélagsmiðlum, rausa á börum og skrifa í Morgunblaðið.
Næst grípur hann til vopns sem meiðir, samanburð við Bjart í Sumarhúsum:
„Halldór Laxness segir í Sjálfstæðu fólki frá Bjarti bónda sem býr í ríki sínu í Sumarhúsum, afskekktu koti upp til fjalla. Allt hans líf gekk út á að verða öðrum óháður. Vilhjálmur Bjarnason, sem hefur orðið undir í alþjóðahyggjunni í sínum flokki, rifjaði um daginn upp lífsskoðun Bjarts: „Maður er þó ævinlega sjálfstæður heima í koti sínu. Hvort maður lifir eða drepst, þá kemur það aungvum við utan manni sjálfum. Og einmitt í því álít ég að sjálfstæðið sé fólgið.““
Þarna er jafnvel biðlað til Villa Bjarna. Hvað um það. Næst skrifar Benedikt um hinn sára endi í sjálfstæðisbaráttu Bjarts:
„Í bókinni lendir Bjartur í hverju áfallinu á fætur öðru. Hann neitar að viðurkenna að heimurinn hafi breyst og að bóndabýlið sé ekki sjálfstætt ríki. Staðreyndir skipta engu máli, heimurinn er eins og Bjartur sjálfur ákvað á sínum tíma. Á endanum missir hann allt og alla. En er alltaf sjálfstæður.“
Ljóst er hvert stefnir í skrifum Benedikts. Leiðin liggur til dagsins í dag, til okkar samtíma.
„Í bókinni var Bjartur fáskiptinn, en við heyrum í Sumarhúsabændum samtímans á hverjum degi. Þeir tala í símatímum útvarpsstöðva, skammast á samfélagsmiðlum, rausa á börum og skrifa í Morgunblaðið. Sífellt vara þeir okkur við hættunum af öllu útlendu og lýsa hamingjunni sem fylgir því að sigla einn sinn sjó, búa sjálfstæður í koti sínu. Hættan fylgir þó ekki bara Bjarti sjálfum, drykkjusystkinum hans og sálufélögum. Hinir sem þegja og láta ruglið yfir sig ganga bera líka mikla ábyrgð. Leiðum þess vegna þvæluna ekki hjá okkur heldur mótmælum þeim sem vilja stela framtíðinni.“
Úllala, kann einhver að segja. Hver eða hverjir eru „íðí“ þegar þeir tjá sig um Orkupakkann? Það er ekki drengilegt af Benedikt að tala ekki skýrar. Nú liggja margir undir grun um að vera sífullir.
Að lokum leggur stofnandi Viðreisnar til að frjálslynt fólk allra flokka sameinist, þá væntanlega í Viðreisn.
