„Þannig mætti lækka margt verðlagið um helming hér, ef innflutnnings- og verzlunarfyrirtæki landsins hefðu vilja og manndóm til.“
Ole Anton Bieltvedt.
OLE ANTON BIELTVEDT skrifar:
Flest trúum við á kapítalismann og frjálsa samkeppni til að tryggja efnahagslegar framfarir og bezt mögulegt verð á varningi og þjónustu.
Við lágt verðlag og hófstilltan kostnað á þjónustu, komast menn auðvitað af með lægri laun, sem aftur skerpir samkeppnishæfni fyrirtækja, ekki sízt iðnaðar- og framleiðslufyrirtækja, en líka allra hinna, og bætir stöðu þeirra, sem keppa á alþjóðlegum markaði.
Við sitjum því mikið uppi með…
Þegar litast er um á íslenzkum markaði, blasir hins vegar við, að samkeppni er hér víða takmörkuð. Á flestum sviðum mætti fremur tala um fákeppni en samkeppni.
Ástæðan er sú, að þrátt fyrir þá staðreynd, að við erum aðilar að fjórfrelsi ESB, í gegnum EES-samninginn, hafa nánast engir þeirra aðila, sem varning og þjónustu bjóða, af hinum þjóðunum 30, sem eru á Evrópska efnahagssvæðinu, áhuga á viðskiptum hér.
Við sitjum því mikið uppi með innlenda aðila, sem sinna hér verzlun og þjónustu, en njótum ekki þess gífurlega úrvals varnings og þjónustu og þeirrar hörðu samkeppni, sem við hefðum, ef Ísland væri áhugaverður markaður fyrir hin EES-löndin 30.
Flest verzlunarfyrirtæki hér byggja sín innkaup á gömlu og löngu úreltu, innlendu eða erlendu, heildsölukerfi, þar sem milliliðir eru margir, varningur margfluttur til og frá, inn og út úr vöruhúsum, í stað þess, að hann sé keyptur inn beint frá „uppsprettunni“, oftast verksmiðju í Asíu, og fluttur inn beint og millilalaust til Íslands.
Þannig mætti lækka margt verðlagið um helming hér, ef innflutnnings- og verzlunarfyrirtæki landsins hefðu vilja og manndóm til.
Höfundur talar í þessum efnum af nokkurri þekkingu og reynslu, því hann hefur stundað alþjóðlega framleiðslu og viðskipti, bæði í Evrópu og Asíu, í hálfa öld.
Áhrifin eru þó takmörkuð…
En, það þrýstir fátt eða ekkert á, allir eru meira og minna í sama úrelta kerfinu, og því láta verzlunarfyrirtæki hér, líka þau stærri, slag standa og halda áfram í forföllnu heildsölukerfinu. Þetta er einfaldara og þægilegra fyrir verzlunina, gengur fyrir sig; neytendurnir eiga ekkert val, verða bara að kaupa sína vöru, þó á tvöföldu verði sé.
Auðvitað mætti spyrja um samfélagslega ábyrgð stjórnenda hér.
Allir hafa séð, hver áhrif til góðs það hafði, þegar aðeins eitt fyrirtæki, reyndar utan EES, „álpaðist“ hér inn á markaðinn; Costco. Það er engin spurning, að tilkoma Costco setti innlenda smásöluverzlun, líka benzínsölu, undir verðþrýsting, sem margir neytendur nutu góðs af.
Áhrifin eru þó takmörkuð, af því Costco á ekki í neinni raunverulegri samkeppni við „jafningja“ hér, eins og t.a.m. Aldi, Lidl eða aðrar evrópskar verzlanakeðjur, sem byggja á og bjóða lágmarksverð. Oft er það helmingurinn af íslenzku verðlagi, eða enn lægra en það.
En, af hverju koma nánast engin önnur verzlunar- og þjónustu fyrirtæki hér inn!? Skýring er ekki langsótt. Íslenzka krónan er ástæðan. Það hefur vart nokkuð erlent fyrirtæki áhuga á, að fjárfesta og stofna hér til reksturs, meðan að krónan er okkar gjaldmiðill.
Þetta er gjaldmiðill, sem hvergi gildir og ekkert verðgildi hefur, nema hér á Íslandi. Erlendis hafa okkar blessuðu krónuseðlar, í þeim skilningi, ekki einu sinni verðgildi þess pappírs, sem menn nota mest á óæðri endann.
Hvenær skyldi okkur bera gæfa til…
Mér verður líka hugsað til íslenzka bankakerfisins. Hér eru að nafninu til þrír meginbankar, Íslandsbanki, Landsbanki og Arionbanki, en þegar betur er að gáð, er munurinn á þeim lítill sem enginn, og verður ekki séð, að samkeppnin sé nokkur, hvað þá mikil.
Rekstursyfirbragð allra bankanna þriggja er mjög áþekkt og þjónustuframboð meira eða minna það sama. Í þeim skilningi færi eiginlega bezt á því, að sameina þá í einn banka, þar sem mikla fjármuni mætti þá spara í yfirstjórn og öðru.
Þessi fákeppnis bankaþjónusta kostar greinilega líka meira, en bankaþjónusta annars staðar á EES-svæðinu, ef dæmt er út frá vaxtamismun og öðrum kostnaði, sem almenningur og fyrirtæki landsins verða að bera.
Önnur ill og alvarleg afleiðing þess, að við notum íslenzku krónuna sem gjaldmiðil okkar, er svo auðvitað sú, að vextir eru hér að jafnaði tvisvar til þrisvar sinnum hærri en í Evru-löndum. 4-5% hærri. Það keyrir auðvitað líka upp þörfina á hærri launum – flest þurfum við einhvern tíma á lánsfé að halda – og þar með allt veðlag og rýrir samkeppnishæfni.
Hvenær skyldi okkur bera gæfa til – kannske værri réttara að segja, hvenær skyldum við hafa skilning og vitsmuni til – að fá hér Evru og blómstrandi samkeppni í verzlun og þjónustu og lágmarksvexti, öllum til ómetanlegs ávinnings og góðs!?
Leiðin að Evru er í gegnum fulla ESB-aðild – við erum nú þegar um 80% þar – en öll önnur smáríki Evrópu, nú 15 talsins, Eistland, Lettland, Litháen, Lúxemborg, Írland, Slóvenía, Króatía, Kýpur, Malta og svo Kósóvó, Svartfjallaland, San Marínó, Andorra, Mónakó og Vatíkanið, eru nú öll þar.
Skildum við vera þrárri, tregari eða heimskari en aðrar smáþjóðir Evrópu!? Kolfastir í gömlu fari!? Erum við kannske enn, í þeim skilningi, að slá með orfi og ljá og binda heybagga á hesta og flytja, af því að við höfðum bara alltaf gert það!?