Hluti greinar sem birtist í Mannlífi árið 2008.
Það hefur verið gagnrýnt að stjórnmálamenn hafa fundið sjálfum sér farveg í Seðlabankanum. Þegar þeir hafa hætt í stjórnmálum hafa þeir skipað sig bankastjóra í Seðlabankanum, eða fengið samstarfsmenn til þess. Tómas Árnason, Steingrímur Hermannsson og Finnur Ingólfsson frá Framsóknarflokki og Birgir Ísleifur Gunnarsson og Davíð Oddsson frá Sjálfstæðisflokki. Margir eru sannfærðir um að þetta hafi verið og sé röng stefna og hún gangi ekki. Seðlabanki verði að hafa óskorað mannorð og um hann leiki ekki vafi eða efasemdir um ágæti hans og hlutleysi. Seðlabankinn þarf ekki síður á virðingu að halda en Hæstiréttur.
Mjaltavél handa stjórnmálastéttinni
Þorvaldur Gylfason, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, er einn þeirra sem hafa gagnrýnt Seðlabankann hvað harðast. Hann er langt í frá sá eini sem það gerir. Þorvaldur hefur þetta að segja um Seðlabankann: „Seðlabankinn er og hefur lengi verið mjaltavél handa stjórnmálastéttinni. Að vísu eru ekki mikil brögð að því, að óhæfu fólki sé troðið inn í bankann, enda er starfsliðið þar prýðilegt á heildina litið. Misnotkunin hefur beinzt að yfirstjórninni. Stjórnmálamenn hafa haldið áfram að troða sjálfum sér og hverjir öðrum í bankastjórastöður, og tók steininn úr, þegar Davíð Oddsson, fyrrum forsætisráðherra, settist sjálfur inn í bankann, þegar hann hafði fengið sig fullsaddan af pólitík og gagnkvæmt. Það hlýtur að vera dýrasta hvíldarinnlögn Íslandssögunnar eins og búið hefur verið að launakjörum hans í bak og fyrir, þótt hann kunni fæst af því, sem seðlabankastjórum er nauðsynlegt að kunna í öðrum löndum. Hann gerðist meira að segja ritstjóri Fjármálatíðinda, elzta og helzta tímarits hagfræðinga á Íslandi, og birti þar meðal annars efnis tæknilega ritgerð um „þvinguð splæsiföll“. Einhver kynni að halda, að „þvinguð splæsiföll“ hljóti að lýsa atbeina bankaráðsins við bankastjórann, svo mjög sem bankaráðið hefur splæst á hann gegn betri vitund og velsæmi. Fjármálatíðindi fóru sömu leið og Þjóðhagsstofnun; þau voru lögð niður. Bankaráð Seðlabankans hefur aldrei breytt neinu nema launum bankastjóranna, ævinlega til hækkunar, og fyrir það þiggja flokksgæðingarnir þar á annað hundrað þúsund krónur á mánuði hver um sig, þar á meðal einn, sem hefur fengið dóma bæði fyrir meiðyrði og ritstuld. Og hagstjórnin? Hvernig er hún? Hún er þannig, að Lehman Brothers, eitt elzta og helzta fjármálafyrirtæki heimsins, spáir því í glænýrri skýrslu, að nær helmingslíkur séu á fjármálakreppu á Íslandi næstu misseri, enda eru flestir mælar rauðglóandi. En bankastjórinn er ólæs á mælana, og enginn þorir að segja honum til.“
Yfirgripsmikilli vanþekking
Prófessorinn er orðfastur. Fræg voru ummælin um Steingrím Hermannsson, fyrrverandi forsætisráðherra, þegar hann varð seðlabankastjóri. Steingrímur var sagður búa yfir yfirgripsmikilli vanþekkingu á efnahagsmálum. Þannig að gagnrýni Þorvaldar Gylfason á Davíð Oddsson hefur svo sem áður verið sett fram um forvera hans.
Eftir að Jón Baldvin Hannibalsson sagði, í síðasta tölublaði Mannlífs, að núverandi stjórnendur Seðlabankans hafi fengið næg tækifæri og að skipta þurfi um áhöfn í bankanum hafa aðrir komið á eftir og tekið undir með Jóni. Þeirra á meðal eru Gylfi Magnússon, dósent við Háskóla Íslands, og Þorvaldur Gylfason prófessor. Enginn af þeim sem Mannlíf spurði sagðist geta borið traust til Seðlabankans og spár hans næstu misseri er í sjálfu sér fátt annað en mat á hvernig eigin verk munu ganga. Það á að vera dæmi um að störf bankans gagnast ekki sem skyldi. Þorvaldur Gylfason sagði, í samtali við Mannlíf, að Seðlabankinn hefði haft tvö vopn, bindisskyldu og stýrivextina. Í stað þess að hækka bindisskylduna var hún lækkuð og bankarnir bólgnuðu út. Þar með batt Seðlabankinn aðra höndina fyrir aftan bak, sagði Þorvaldur og barðist síðan með annarri hendinni, með stýrivöxtunum án nokkurs árangurs.
Skipta um áhöfn undir Svörtuloftum
En hvað var það sem Jón Baldvin sagði og aðrir hafa tekið upp eftir honum: „Við getum ekki mikið lengur búið við afleiðingarnar af misheppnaðri peningamálastjórn Seðlabankans. Útgönguleiðin fyrir fólk og fyrir fyrirtækin sem hingað til hefur verið í því fólgin að leita eftir lánsfjármagni erlendis hefur nú lokast. Núverandi stjórn Seðlabankans hefur fengið sín tækifæri, en hefur ekki tekist að nýta þau með árangri. Það er því kominn tími til að skipta um áhöfn undir Svörtuloftum og fela stjórnina fagmönnum. Það er á ábyrgð forsætisráðherra og eðlilegast að koma slíkum breytingum til leiðar með breytingu á lögum. Við vitum ekki á þessari stundu hversu langvarandi þessi kreppa mun reynast. Stjórn Bush Bandaríkjaforseta, sem hratt kreppunni af stað, er rúin trausti á öllum sviðum. Þangað er engra lausna að leita. Nýr forseti tekur ekki við fyrr en í byrjun næsta árs. Bandaríkin eru venjulega stjórnlaus undir lok valdatíma fráfarandi forseta og í byrjun þess næsta. Þess er því ekki að vænta að viðreisnaraðgerðir nýs forseta fari að hafa áhrif fyrr en líða tekur á næsta ár. Það er óhætt að slá því föstu að margir hafa ekki burði til þess að bíða svo lengi. Auk þess er íslenska hagkerfið illa í stakk búið til þess að takast á við langvarandi kreppu. Veiðiheimildir í bæði þorski og loðnu hafa verið skornar niður. Það mun bitna með ærnum þunga á landsbyggðarhagkerfinu. Hagkerfið á höfuðborgarsvæðinu er enn með hitasótt eftir ofþensluna og skuldum vafið. Það má því lítið út af bera.“
